Ο Γιάννης, έγκλειστος για χρόνια
στις Παιδοπόλεις της Βασίλισσας,
χάνει την ταυτότητά του λόγω
της ψυχροπολεμικής προπαγάνδας
που του ασκείται καθημερινά…
Μια ταινία της Ελένης Αλεξανδράκη
Βασισμένη στα βιβλία «Διπλωμένα Φτερά» & «Θολός Βυθός» του Γιάννη Ατζακά των Εκδόσεων Άγρα
Μυθοπλασία
2024
Διάρκεια: 90’
Γλώσσα: Ελληνική
1949, ο Γιάννης, γιος αντάρτη, ξεριζώνεται από τη θαλπωρή του σπιτιού του στο χωριό, γιατί η γιαγιά του πείθεται να τον παραδώσει στις Παιδοπόλεις της Βασίλισσας Φρειδερίκης µε την ελπίδα ότι το εγγόνι της θα µάθει γράµµατα. Σε αυτά τα ιδρύµατα, όπου χειραγωγούνται οι ιδέες και οι επιθυµίες, το παιδί περνάει έξι από τα πιο τρυφερά χρόνια της ζωής του. Εφιάλτες και σκοτεινά αισθήµατα για τον πατέρα του στοιχειώνουν την καρδιά του…
Η αληθινή ιστορία του συγγραφέα Γιάννη Ατζακά.
Στη διάρκεια του Ελληνικού εµφυλίου πολέµου (1946-1949) οι δύο αντιµαχόµενοι στρατοί συγκέντρωσαν και µετακίνησαν παιδιά από τις εστίες τους.
Οι κυβερνητικές δυνάµεις τα µετέφεραν στις Παιδοπόλεις, οι οποίες είχαν ιδρυθεί από τον «Έρανο της Πρόνοιας Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος υπό την υψηλή προστασία της Α.Μ. της Βασιλίσσης».
Ο ∆ηµοκρατικός Στρατός µετέφερε παιδιά έξω από τα σύνορα της χώρας, σε αντίστοιχα ιδρύµατα των ανατολικών χωρών.
Τα παιδιά που µετακινήθηκαν στην ουσία και «σώθηκαν» και «απήχθησαν».
Σώθηκαν γιατί προφυλάχθηκαν από τους βοµβαρδισµούς, σιτίστηκαν καλύτερα απ’ όσα έµειναν στα χωριά τους, και πολλά από αυτά µορφώθηκαν.
Απήχθησαν όµως με την έννοια ότι και τα δύο στρατόπεδα ήθελαν να τα εκπαιδεύσουν σύµφωνα µε τα δικά τους πιστεύω, να τα εγκλωβίσουν στον δικό τους κόσµο.
Να προπαγανδίσουν την πολιτική τους. Η προστασία που τους παρείχαν ήταν τέτοια ώστε το «καλό» του προστατευόµενου να ταυτίζεται µε το «καλό» του προστάτη.
Είναι βέβαιο ότι αρκετοί γονείς έδωσαν οικειοθελώς τα παιδιά τους και είναι άλλο τόσο βέβαιο ότι πολλοί γονείς δεν ήθελαν να τα αποχωριστούν και εξαναγκάστηκαν να τα δώσουν.
*Από τα κείµενα της Τασούλας Βερβενιώτη στα βιβλία:
1. Αναπαραστάσεις της Ιστορίας µέσα από τα αρχεία του Ερυθρού Σταυρού.
Η ∆εκαετία του 1940 (εκδόσεις Μέλισσα)
2. Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Ανασυγκρότηση – Εµφύλιος – Παλινόρθωση 1945-1952 (εκδόσεις Βιβλιόραµα)
Η ταινία μου ΘΟΛΟΣ ΒΥΘΟΣ είναι ελεύθερη διασκευή των βιβλίων «Διπλωμένα Φτερά» & «Θολός Βυθός» του Γιάννη Ατζακά. Επικεντρώνεται στην ζωή του Γιάννη, στην σκέψη του, στην ψυχή του και στη διαδρομή του από τη μέρα που ξεριζώνεται από το φυσικό του περιβάλλον και εκτοπίζεται σε έναν κόσμο επιβεβλημένο, μέχρι την στιγμή που καταφέρνει να εξομολογηθεί τα όσα έζησε στον άνθρωπο που τον στοίχειωσε για χρόνια με την απουσία του.
Παρόλο που η ιστορία διαδραματίζεται σε μια παλαιότερη εποχή, δεν επιδιώκεται στην εικόνα της ταινίας ακριβής ιστορική αναπαράσταση. Ο ακαθόριστος χώρος, οι γωνίες λήψης, η ακινησία της μηχανής και οι φακοί που χρησιμοποιήσαμε επιχειρούν να δημιουργήσουν το σύμπαν του μυαλού του ήρωα. Πραγματικότητα, όνειρα, εφιάλτες και φαντασιώσεις αναδύονται μέσα από το άπατο πηγάδι της μνήμης του…
Συναντήθηκα με το βιβλίο ΘΟΛΟΣ ΒΥΘΟΣ τον Ιούνιο του 2009, όταν η φίλη συγγραφέας Κλαίρη Μιτσοτάκη με κάλεσε στην παρουσίαση του. Δεν ήξερα τίποτα τότε για τον συγγραφέα και για το βιβλίο, και ελάχιστα για το θέμα των Παιδοπόλεων.
Από την εξαιρετική παρουσίαση της Μιτσοτάκη, της ιστορικού Riki van Boeschoten και του αείμνηστου φιλόλογου Παναγιώτη Μουλλά πήραμε, όσοι ήμασταν εκεί, μια απολύτως σφαιρική εικόνα του ιστορικού πλαισίου της αφήγησης και του χαρακτήρα που περιγράφεται στο βιβλίο.
Μετά μίλησε ο συγγραφέας Γιάννης Ατζακάς που είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής της αυτοβιογραφικής ιστορίας του. Ήταν εντυπωσιακό να ακούς αυτόν τον άνδρα να μιλάει για την ζωή του και το έργο του. Ήταν αυθεντικά αμήχανος και διέκρινες ίχνη μιας ερμητικά κλειστής μνήμης και κάποιων καταπιεσμένων τραυμάτων τα οποία παλεύει να απελευθερώσει και να θεραπεύσει, μέσα από το γράψιμο.
Παρόλο που μεγάλωσα σε εντελώς διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον και σε κατοπινότερη εποχή, ένιωσα μια παράξενη συνάφεια με τον Γιάννη Ατζακά. Ίσως γιατί στην επταετία της χούντας έτυχε να πηγαίνω στο σχολείο και ο σκοταδισμός και τα ιστορικά ψεύδη που μας δίδασκαν τότε ήταν περίπου ταυτόσημα με την προπαγάνδα που γινόταν μέσα στις μετεμφυλιακές Παιδοπόλεις.
Η ιδέα του να κάνω μια ταινία από τα βιβλία του Γιάννη Ατζακά αμέσως γαντζώθηκε στο μυαλό μου, γιατί εκτός από τον θελκτικό τρόπο με τον οποίο μεταδίδει ο συγγραφέας την εμπειρία του και την τότε αφέλεια της παιδικής του σκέψης, συνειδητοποίησα πόσο συχνά η προστασία των παιδιών συνδυάζεται με την εκμετάλλευση της αθωότητας τους και πόσο αυτό είναι ένα θέμα που εξακολουθεί να είναι δυστυχώς επίκαιρο με χίλιους δυο τρόπους. Μάλιστα σοκαρίστηκα πραγματικά όταν, κάνοντας έρευνα για το σενάριο, ανακάλυψα πολλές αντίστοιχες ιστορίες ανθρώπων απ’ όλο τον κόσμο και σε διάφορες εποχές. Εξού και πριν γυρίσω τον «Θολό Βυθό» έκανα και το ντοκιμαντέρ «Ξεριζωμένοι» που αφορούσε στην ιστορία του Γιάννη αλλά και σε άλλες ιστορίες ξεριζωμένων παιδιών από διάφορα μέρη του κόσμου που ταλαιπωρήθηκαν εξ αιτίας της ανελέητης πολιτικής των τόπων τους.
Στον Ρόλο του Γιάννη
Φίλιππος Μηλίκας (6)
Μάριος Κωνσταντίνος Γαλετζάς (9)
Κωνσταντίνος Αθανασάκης (13)
Αινείας Τσαµάτης (ενήλικας)
Αγνή Στρουμπούλη, Ευγενία Αποστόλου, Γιάννης Κριθαράς, Μίνα Χειµώνα, Μανώλης Μαυροµατάκης, Σίµος Κακάλας, Κωστής Σειραδάκης, Εύη Σαουλίδου, Γιώργος Τσιαπόγας, Ακύλλας Καραζήσης, Κατερίνα Αλεξανδράκη, Αγλαΐα Παππά, Προµηθέας Νεραττίνι, Βασιλική Σκορδαλή, Katia Leclerc O’Wallis, Κάτια Γκουλιώνη, Θέµης Πάνου, Γιάννης Κοκκιασµένος, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Κώστας Φιλίππογλου, Μαρία Καλλιµάνη, Ανδρέας Μαριανός, Ραφίκα Chawishe, Κλεοπάτρα Μάρκου, Στέλιος Μάινας.
Χριστίνα Βάσιου, Πάνος Θωµόπουλος, Ερµής Φιλίππογλου, Marco Gonzales Soto,Μαρία Καρσιώτη, Νικολέττα Σταθοπούλου, Γεωργία Αργυρού, Στέλλα Τριζώνη, Γιάννης Ταβουλάρης, Γιώργος Νάκος, Βασίλης Ταβουλάρης, Αλέξανδρος Μηλίκας, Ηλίας Αποστόλογλου, ∆ηµήτρης Κοναξής, Άννα Μαρία Ζωναρά, Παύλος Φιγκλ, Άρης Γεωργιόπουλος, Γιάννης Κριαράς, Αλέξανδρος Σκούτρτι, ∆ηµήτρης Μπογδανίδης, Λουκάς Αλκάν, Νικόλας Φαλούτσος, Κωνσταντίνος Σακέλιος, Κωνσταντίνος Κάσσιος,Ορφέας Κάσσιος, Κωνσταντίνος Πέττας, Λευτέρης Πέττας, Γιώργος Ζουκαγιέµ,Θωµάς Βάσιος, Γιώργος Θεοδωρόπουλος, Αλέξανδρος Νεράντζης, Πλάτωνας Σαµπράκος, Αιµιλία Τσορτέκη, ∆ήµητρα Γουβεδάρη, Νικολέττα Ρουσσοπούλου, Αναστασία Μασιάλα, Αγγελική Γεωργακοπούλου, Σταύρος Γεωργούλας.
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Ελένη Αλεξανδράκη
ΣΕΝΑΡΙΟ: Ελένη Αλεξανδράκη, Παναγιώτης Ευαγγελίδης
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: ∆ιονύσης Ευθυµιόπουλος GSC
ΣΚΗΝΙΚΑ: Γιώργος Γεωργίου
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: ∆έσποινα Χειµωνά
ΗΧΟΣ: Νίκος Παπαδηµητρίου
ΜΟΝΤΑΖ: Χρήστος Γιαννακόπουλος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Νίκος Ξυδάκης
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Τζίνα Πετροπούλου
ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Ελένη Αλεξανδράκη
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Pomegranate Films 2
ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ: Alatas Films (Ελλάδα), Authorwave (Ελλάδα), Tamarisk (Ελλάδα)
ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗ: Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου ΕΚΚ, Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση ΕΡΤ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (EKOME)
ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ: ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ D SHOP
Giannis, confined for years
in the Childcare Cities organized
by Queen Frederica of Greece,
loses his sense of identity due
to the Cold War propaganda practiced
in those institutions…
A film by Eleni Alexandrakis
Based on the books “Diplomena Ftera” & “Tholos Vythos” By Giannis Atzakas
Fiction
2024
Duration: 90’
Language: Greek
In 1949 at the end of Greek Civil War, Giannis, the son of a rebel, is torn away from the warmth of his home in the village as his grandmother is persuaded to hand him over to the Childcare Cities in the hope that her grandson will learn to read and write.
The child spends six of the most tender years of his life in these institutions, where ideas and desires are manipulated. His dreams turn into nightmares, and dark feelings about his father haunt his heart…
The true life-story of writer Giannis Atzakas.
During the Greek civil war (1946-1949) both the battling armies, the Conservative Government Army and the Army of Rebels called the Democratic Army, amassed children and removed them from their homes.
The government transported them to the “Childcare Cities” (Paidopolis), founded “under the high protection of Her Majesty the Queen”, who organized a fundraising to this purpose.
The Democratic Army moved the children out of the country’s borders, into similar institutions of the Eastern bloc countries.
The children who were moved away from either side were, in effect, both “saved” and “abducted”. They were saved because they were protected from the bombings , better fed than those left in their villages, and some of them received an education.
But they were also abducted, in the sense that both sides wished to train them according to their own beliefs, cage them into their world and inflict on them the propaganda of their policies. The protection they offered was such, as to make the “welfare” of those protected equal to the “welfare” of the protector.
It is certain that many parents gave their children away with their own free will, but it is just as certain that many others did not wish to be separated from them and were forced to abandon them.
From the texts of Tasoula Verveniotis in the books:
1.“Representations of History through the Red Cross’ Archives – The ‘40s” (Melissa publications)
2.“History of Greece in the 20th century. Reconstruction – Civil War – Restoration 1945 -1952 (Bibliorama Publications)
My film “Giannis in the cities” is a free adaptation of the books “Diplomena Ftera” & “Tholos Vythos” by Giannis Atzakas and focuses on the life of Giannis, his thoughts, his soul, and his journey from the day he is uprooted from his natural environment and placed into an imposed world, to the moment he manages to confess all he has experienced to the man who has haunted him for years, by his
absence.
Although the film refers to older times, no accurate historical representation is sought in its imagery. The indeterminate space, the shooting angles, the stillness of the camera and the lenses we used attempt to create the universe of the hero’s mind. Reality, dreams, nightmares and fantasies emerge from his memory bottomless well…
I discovered the book THOLOS VYTHOS in June 2009, when my friend and writer Claire Mitsotaki invited me to it’s presentation. I knew nothing then about the author, the book, and the Childcare Cities. Thanks to the excellent presentation by Claire Mitsotaki, the historian Riki van Boeschoten and the late scholar Panagiotis Moullas, those of us who were present received a comprehensive and universal
undertanding of the historical context of the narrative, and also of the book’s main character.
When, following this, the author Giannis Atzakas, true protagonist of his autobiographical story, spoke, I was impressed listening to him talk about his life and work.
He was genuinely uncomfortable, and you could see traces of an hermetically sealed memory and some repressed traumas, which he struggles to release and heal through writing.
Though I grew up in completely different social surroundings and at a later date, I felt a strange affinity with Giannis Atzakas. Perhaps because I went to school during the seven- year greek military dictatorship, and the obscurantism and historical lies we were taught back then were almost identical to the propaganda promulgated in the post-civil war Childcare Cities.
The idea of making a film based on Giannis Atzakas’ book immediately caught hold of me; in addition to the seductive way with which the author transmits his experience and the past naivety of his childish thinking, I realized, reading it, that the protection of children is too often a cover for the exploitation of their innocence.
This is an extremely serious issue that is unfortunately still relevant today. In fact, I was really shocked when, while researching for the script, I discovered many similar stories from all over the world, and at different times. Therefor before I made the fiction film “Giannis in the Cities”, I made the documentary «Uprootings» which concerned the story of Giannis Atzakas, as well as other stories of uprooted
children from different parts of the world who suffered as well, due to the ruthless politics of their countries.
In the role of Giannis
Philippos Milikas (6)
Marios Konstantinos Gatetzas (9)
Konstantinos Athanassakis(13)
Aineias Tsamatis (adult)
Agni Stroumbouli, Evgenia Apostolou, Giannis Kritharas, Mina Chimona, Manolis Mavromatakis, Simos Kakalas, Kostis Seiradakis, Evi Saoulidou, Giorgos Tsiapogas, Akillas Karazisis, Katerina Alexandrakis, Aglaϊa Papa, Promitheas Nerattini, Vasiliki Skordali, Katia Leclerc O’Wallis, Katia Goulioni, Themis Panou, Giannis Kokiasmenos, Evdoxia Androulidaki, Κostas Philippoglou, Maria Kallimani, Andreas Marianos, Rafika Chawishe, Kleopatra Markou, Stelios Mainas.
Christiana Vasiou, Panos Thomopoulos, Ermis Philippoglou, Marco Gonzales Soto, Maria Karsioti, Nikoletta Stathopoulou, Georgia Argyrou, Stella Trizoni, Giannis Tavoularis, Giorgos Nakos, Vassilis Tavoularis, Alexandros Milikas, Ilias Apostologlou, Dimitis Konaxis, Anna Maria Zonara, Pavlos Figl, Aris Georgiopoulos, Giannis Kriaras, Alexandros Skourti, Dimitris Bogdanidis, Loukas Alcan, Nikolas Faloutsos, Konstantinos Sakelios, Konstantinos Kassios, Orfeas Kassios, Konstantinos Pettas, Lefteris Pettas, Giorgos Zoukagiem, Thomas Vasios, Giorgos Theodoropoulos, Alexandros Nerantzis, Platonas Sabrakos, Emilia Tsorteki, Dimitra Gouvedari, Nikoletta Roussopoulou, Anastasia Masiala, Aggeliki Georgakopoulou, Stavros Georgoulas.
DIRECTION: Eleni Alexandrakis
SCREENPLAY: Eleni Alexandrakis, Panagiotis Evangelidis
CINEMATOGRAPHYY: Dionysis Efthymiopoulos GSC
ART DIRECTION: Giorgos Georgiou
COSTUMES: Despina Chimona
SOUND: Nikos Papadimitriou
EDITING: Christos Giannakopoulos
MUSIC: Nikos Xydakis
PRODUCTION MANAGER: Gina Petropoulou
PRODUCER: Eleni Alexandrakis
PRODUCED BY: Pomegranate Films 2
CO-PRODUCED BY: Alatas Films (Greece), Authorwave (Greece), Tamarisk (Greece)
CO-FINANCED BY: Greek Film Centre (GFC), National Greek Television (ERT)
SUPPORTED BY: National Centre of Audiovisual Media and Communication (EKOME)
KINDLY SPONSORED BY: D SHOP